حمام گنجعلی خان کرمان | ردپای صفویه

حمام گنجعلی خان کرمان یکی از قدیمی‌ترین حمام‌های ایرانی است که از دوران صفویه برجا مانده است. این حمام تاریخی امروزه به یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی کرمان تبدیل شده است. این حمام با معماری اصیل ایرانی و تزئینات چشم نوازی که دارد نشان دهنده نبوغ و هنر ایرانیان از دیرباز تاکنون است. این حمام تاریخی امروزه به یک موزه بزرگ مردم شناسی تغییر کاربری داده است. در واقع با بازدید از حمام تاریخی گنجعلی خان می‌توانید از یکی از موزه کامل و غنی نیز دیدن کنید. این حمام به سبب ویژگی‌های معماری، تاریخی و... به فهرست آثار ملی کشور راه پیدا کرده و ثبت شده است. چارتر 118 قرار است در این مقاله به معرفی این حمام به طور کامل بپردازیم.

معرفی کوتاه حمام گنجعلی خان شهر کرمان

حمام گنجعلی خان تنها یکی از سری بناهای مجموعه گنجعلی خان در شهر کرمان است. این حمام در دوران پادشاهی صفویان بر ایران ساخته شده است. حمام گنجعلی خان به دست یک معمار مشهور و کاردان به نام استاد سلطان محمد معمار یزدی احداث شده است. این حمام جزء مجهزترین و بهترین حمام‌های تاریخی ایران است که ساخته شده و هنوز نیز پابرجاست. حمام گنجعلی خان جزء 3 حمام مهم و تاریخی ایران است که گردشگران خارجی و داخلی را ساعت‌ها محو تماشای زیبایی‌های این بنا می‌کند. علاوه برای اضافه شدن کاربری حمام به موزه مردم شناسی می‌تواند شما را با فرهنگ کرمانیان بیشتر آشنا خواهید شد. با بازدید از این موزه و بنای تاریخی درک بهتری از مردم و آداب و رسوم این خطه از ایران بدست می‌آورید.

با بهترین رستوران‌های کرمان نیز آشنا شوید.

تاریخچه حمام تاریخی گنجعلی خان کرمان 

همانطور که در قسمت‌های قبلی نیز اشاره شد؛ حمام گنجعلی خان کرمان یادگاری از دوره حکومت طلایی صفویان بر ایران است. این حمام به دستور حاکم وقت کرمان که گنجعلی خان نام داشت ساخته شده است. گنجعلی خان همان حاکمی است که به عمرانی و آبادی شهر کرمان بسیار اهمیت می‌داد و در دوران حاکمیت وی شهر کرمان از نظر آبادانی و عمران دچار تحول عظیمی شد. در واقع به منظور دستیابی به همین هدف والا گنجعلی خان دست به ساخت یک تفرجگاه بزرگ در وسط شهر می‌زند. این میدان قلب تپنده کرمان است و بیش از 100 متر طول و 50 متر عرض دارد. این میدان از چهار طرف به بناهایی چون بازار و حمام، مسجد، مدرسه، ضرابخانه و چهار سوق ختم می‌شود.
قطع به یقین تمامی بناهای این مجموعه به صورت همزمان ساخته نشدند. حمام گنجعلی خان نیز پس از بازار بزرگ و قدیمی کرمان در مسیر همین بازار و در بخش جنوبی میدان و مجموعه گنجعلی خان ساخته شد. سال ساخت حمام گنجعلی خان به سال 989 هجری شمسی بازمی‌گردد و تا سال 1316 نیز ادامه یافته است. پس از 30 سال استفاده از این حمام، در سال 1347 حمام مرمت شده و از آن سال به بعد به موزه مردم شناسی تبدیل گشت. 

با ارگ بم کرمان نیز آشنا شوید.

بررسی معماری حمام گنجعلی خان  

حمام گنجعلی خان کرمان به سبب معماری منحصربه‌فردی که داشته مشهور شده است. برای ساخت این حمام تاریخی که در حدود 400 سال قبل ساخته شده به تمامی نکات معماری و زیبایی توجهی ویژه شده است. طراح و معمار زبده حمام گنجعلی خان استاد سلطان محمد بوده که در کار خود مهارت عجیبی داشته است. این معمار یزدی بوده و برای ساخت حمام نامبرده شده از سبک اصیل ایرانی بهره برده است. پس از معمار اصلی این بنا معمار دیگری به نام علیمردان خان تکمیل کننده پروژه ساخت حمام گنجعلی خان بوده است. 
حمام گنجعلی خان در یک زیربنای 1300 متر مربعی ساخته شده است. این حمام 16 متر طول و 30 متر عرض دارد. جالب توجه است که بخش اعیان و مردم عادی در این حمام کاملا مجزا طراحی شده است. علاوه بر این کل مجموعه حمام از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که برخی از آنان شامل رختکن، حوض، دالان، خزینه، درب ورودی و... می‌شود. نکته معماری جالب و متمایز کننده درباره این حمام این است که تمامی بخش‌های حمام گنجعلی خان به تزئینات زیبایی مزین شده است. کاشی کاری‌ها، مقرنس‌ها، گچ بری‌ها، خطاطی‌ها و بالاخص نقاشی‌های ناب و هنری از سری ویژگی‌های معماری این حمام تاریخی به شمار می‌روند. علاوه بر تمامی این‌ها نورپردازی و نورگیری‌های حمام با سقف و پنجره‌های مشبک زیبایی این حمام را دوچندان کرده است.

اطلاعاتی درباره تزئینات حمام گنجعلی خان

تزئینات ظریف و زیبای اصیل ایرانی در حمام گنجعلی خان کرمان سبب محبوبیت و مشهوریت این سازه شده است. هر بخش از این حمام به یک سبک خاص زینت شده است. برای مثال شکل هشتی‌های میانی با سردردها را به یک سبک تزئین کردند. یکی از بارزترین تزئینات خیره کننده حمام گنجعلی خان کاشی کاری‌های معرق و همچنین هفت رنگ این حمام است که روی آن تصویر انسانی نقش زده شده است. تمامی سردرد ورودی حمام دارای نقاشی‌های زیباست. نقاشی‌ها و گچ بری‌های حمام به در دو دوره صفویه و قاجاریه اجرا شده است. گرمخانه و رختکن و دیگر بخش‌های حمام نیز با کاشی‌های نقش گل هندسی و رنگارنگ پوشیده شده است. اگر بخواهید از دید معماری و هنر به این حمام تاریخی نگاه کنید؛ متوجه خواهید شد که ایرانیان از دیرباز تاکنون در زمینه‌های هنری و تا چه حد توانا بودند.

بهترین مراکز خرید کرمان را نیز از دست ندهید.

معرفی بخش‌های مختلف حمام گنجعلی خان

حمام گنجعلی خان از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که به طور کلی بخش‌های تشکیل دهنده حمام محسوب می‌شوند. این حمام دارای بخش شاه نشین و اقشار عادی بوده است. حمام تاریخی گنجعلی 6 رختکن داشته است که هر چه بیشتر موجبات رفاه و آسایش مردم را ایجاد کند. فواره‌ها، حوضچه‌ها و غرفه‌ها به این حمام صفایی دیگر داده است. در ادامه بخش‌های اصلی حمام را به ترتیب به شما معرفی می‌کنیم.

ورودی و سردر

ورودی و سردر حمام جزء تماشایی‌ترین بخش‌های حمام است. این سقف و دیوار تماما با آجرهای نیلی رنگ و سنگ‌های مرمر زینت شده است. نقاشی‌های ظریف از نقوش ایرانی ورودی و سردر حمام گنجعلی خان کرمان را جلوه و شکوه دیگر بخشیده است.

دالان و هشتی

این دالان پس از بخش ورودی قرار دارد. کاربری دالان و هشتی جداسازی و حجابی بین بخش‌های اصلی حمام کشیده است. این بخش هوای گرمای حمام را حفظ می‌کند. هشتی حمام نیز درگاهی نقاشی شده از تصاویر پرندگا دریایی دارد که قابلیت ساعت‌ها تماشا را دارد.

رختکن و میان در

رختکن یا سربینه به یک معنا هستند و بخش مهمی از حمام می‌باشند. رختکن فضایی هشت کوشه و سرپوشیده است که در وسط آن حوضی قرار دارد و اطراف آن 6 رختکن وجود دارد. رختکن هر قشر از جامعه اجتماعی چون سادات، خان‌ها، بازاری‌ها، رعیا و اعیان با یکدیگر متفاوت بوده است. رختکن‌ها نیز از تزئینات نقاشی و کاشی کاری ایرانی خشتی چیزی کم ندارند.

فضای واسطه

گرمخانه یا فضای واسطه پس از رختکن‌ها قرار دارند. در این فضا که به صورت هشتی است سکوهایی برای گذاشتن وسایل مورد نیاز حمام از جمله آیینه، سنگ پا، شانه، تاس، تشت، سدر و... گذاشته شده است.

گرمخانه و خزینه

گرمخانه دارای فضایی 6 متری است و خزینه نیز یک فضای 8 در 5 متری می‌باشد. این گرمخانه مستطیلی سیستم کانال کشی کل حمام را ساپورت می‌کند. سقف این بخش نیز زیبا طراحی شده و سنگ ساعتی برای نشان دادن زمان در این قسمت قرار گرفته است. خزینه نیز شامل سه حوض با آب‌های گرم، نیمه گرم و نیمه سرد است که هر یک کاربری خاصی داشتند.

مهم‌ترین ویژگی‌های حمام گنجعلی خان

چنانچه گفته شد؛ حمام گنجعلی از جذاب‌ترین و بهترین حمام‌های تاریخی ایرانی است. این حمام دارای یکسری ویژگی‌هایی بوده است که سبب وجه تمایز و برتری آن به نسبت دیگر حمام شده است.

مهم‌ترین ویژگی‌های حمام گنجعلی خان کرمان عبارتند از:

• نورپردازی‌ها و نورگیرها
• کاشی کاری‌ها و نقاشی‌های زیبا
• سیستم استفاده از آب قنات و شبکه رسانی
• تزئینات هشتی‌ها و طراحی ورودی و خروجی
• نحوه گرم کردن هوای داخل حمام و آبندی کردن مخازن
• گود بودن و ارتفاع کم حمام که سبب ضد زلزله شدن سازه شد
• نزدیکی به جاذبه‌های گردشگری و تاریخی دیگر مجموعه گنجعلی خان
   

آدرس حمام گنجعلی خان کرمان

با تمام تعاریفی که از حمام تاریخی گنجعلی خان شد؛ سوال پیش می‌آید که حمام گنجعلی خان کجاست؟ حمام گنجعلی خان که به موزه مردم شناسی کرمان نیز شهرت دارد در میدان تاریخی گنجعلی خان شهر کرمان واقع شده است. در واقع برای تماشای این حمام باید به بازار بزرگ کرمان و سپس بازار بزرگ را رد کرده و با رسیدن به میدان گنجعلی خان به حمام نیز خواهید رسید. 
برای بازدید از حمام گنجعلی خان می‌توانید همه روزه به جزء ایام تعطیل از ساعت 8 صبح تا ساعت 2 ظهر اقدام کنید. هزینه بلیط این جاذبه در سال 1399 چهار هزار تومان بوده و تاکنون نیز افزایش اندکی داشته است.

در این مقاله به معرفی سیر تا پیاز حمام گنجعلی خان کرمان پرداخته شد. شما به صورت مجازی و با خواندن این بلاگ یک سفر بی هزینه به این حمام تاریخی و موزه مردم شناسی جذاب داشتید. حال می‌دانید در سفر به کرمان قرار است از چه جاذبه‌هایی دیدن کنید. شما می‌توانید در سفر به شهر تاریخی و قدیمی کرمان در یکی از رستوران‌های خوب این شهر یکی از غذاهای سنتی کرمان را نیز امتحان کنید.
جهت داشتن یک سفر اقتصادی و خرید بلیط هواپیما ارزان قیمت کافیست هوشیار باشید و برای خرید فوری بلیط هواپیما که به نوعی پرواز لحظه آخری محسوب می‌شود قبل از تکمیل ظرفیت اقدام فرمایید. برای خرید بلیط مد نظر خود از سایت رزواسیون چارتر 118 دیدن فرمایید.